PREZIDENT İLHAM ƏLIYEV

AŞIQ SƏNƏTİ BİZİM MİLLİ SƏRVƏTİMİZDİR, MİLLİ SƏNƏTİMİZDİR!
PREZİDENT İLHAM ƏLIYEV

“Elə bil o kresloda təkcə mən yox, həm Hüseyn Arif, həm də Zəlimxan Yaqub oturub...”

Moderator.az Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri Məhərrəm Qasımlıyla müsahibəni təqdim edir. 

- Məhərrəm müəllim, “Ozan Aşıq Ensiklopediyası”nı çapa hazırladığınızı deyirsiniz. Bu nə vaxta hazır olar?
 
- Təxminən oktyabr və noyabr aylarında ərsəyə gəlməsi planlaşdırılır. “Ozan Aşıq Ensiklopediyası” iki cilddən ibarət min beş yüz səhifəlik bir kitab olacaq. Bizdə ilk dəfədir ki, belə bir ensiklopediya hazırlanır. Hazırda böyük iş gedir. Baş redaktor özüməm, müavinim Mahmud Abdurrahmanlıdır. İşçi qrupunun üzvləri isə İradə Köçərli, Kamilə Dadaşzadə, Elxan Məmmədov və digər yoldaşlardır.
 
- Vəsait ayrılandan sonra bu işlərə başlanıldı, düzdümü?
- Əvvəl ensiklopediyanı hazırlamaq planda var idi, amma vəsait ayrılandan sonra bunu həyata keçirə bildik. Bizim çox kitablarımız çapdan çıxıb. Vəsait ayrılandan sonra üç ay ərzində “Çağdaş Azərbaycan Aşıqlarının Şeir Antologiyası” çapdan çıxdı və sentyabrın 26-da Rəşhid Behbudov Adına Mahnı Teatrında bunun təqdimatı olacaq. Bu kitabda olanlar bu gün yaşayıb-yaradan aşıqlardır. Kitabda 61 aşığa yer verilib. Kitabda ən yaşlı aşıq 85, ən gənc aşıq isə 32 yaşındadır. Kitab bütün bölgələrimizi əhatə edir. İndiyə kimi heç bir zaman yaşayan aşıqların ensiklopediyası çapdan çıxmayıb. Bunu ilk dəfədir ki, biz etdik. Kitabı da həmin aşıqlara hədiyyə edirik, amma imzalatdırıb veririk ki, sonra deməsinlər ki, bizə kitab verilməyib. Kitabın tirajı iki mindir. Təqdimata da kitabda yer alan aşıqları dəvət edəcəyik və onlar öz şeirlərini səsləndirəcək. Yaşlı aşıqlarımızın buna imkanı olmazsa, şagirdləri onların şeirlərini oxuyacaq. 
 
- Bəs “Ozan Aşıq Ensiklopediyası”ında hansı məlumatlar var?
 
- Bu ensiklopediyada aşıq sənətiylə bağlı bütün məlumatlar yer alıb. Saz, aşıq havaları, klassik dastanlar, ustad aşıqlarla və bu gün yaşayan aşıqlarla bağlı məlumatlar var. Məsələn, burda Təbrizdən olan aşıqlarımız haqda da məlumatlar olacaq. Fotoları olan aşıqlarımızı fotolarla, olmayanları isə fotosuz yerləşdirəcəyik. Bu kitaba çağdaş aşıqlarımızdan Samirə Əliyeva, Əli Tapdıqoğlu kimi aşıqlarımız da salınıb. Ən böyük işimiz bu ensiklopediyanın hazırlanmasıdır. Bizim ilk dəfə Növrəs İmanla bağlı olan “Dastan-Hekayəti”miz nəşr olunur. Onu təqdim edən aşığın biri dünyasını dəyişib, amma digəri yaşayır və onun da səksəndən çox yaşı var. O, Daşkəsəndə yaşayır və bunu bizə təqdim etdi və biz də çapa göndərdik. İndiyə kimi heç kim bilmirdi ki, 1943-cü ildən sonra Növrəs İmanın sonu necə olur. Bunun izinə düşdülər və məlum oldu ki, o, İrana keçib, Ərdəbildə yaşayıb və 1953-cü ildə də ölüb. Bizim daha bir kitabımız Mahmud Abdurrahmalıyla birlikdə hazırladığımız “Azərbaycan Aşıq Ədəbiyyatının Sözlüyü” kitabıdır. Burda da qoşma, təcnis və dastanlarımız haqqında izahlar vermişik. Bu kitab da yaxın bir ayda çap olunacaq. 
- Sizin özünüzün müəllifi olduğunuz kitabınızın çapda çıxdığını demişdiniz...
 
- Bəli. Bu “Azərbaycan Aşıq Ədəbiyyatı” kitabıdır. Kitabı Mədəniyyət Nazirliyin vəsaiti hesabına çap etmişik. 
 
- Yəni onun Aşıqlar Birliyi üçün ayrılan vəsaitə aidiyyatı yoxdur?
 
- Xeyir. Nazirlik çap edib. Öz kitabımı bu vəsaitlə çap etdirə bilmərəm, bunun sözü-söhbəti aləmə yayılar. (Gülür) Kitabda Qurbanidən, Şəmşirə qədər aşıqlar haqda məlumatlar var. Bizim daha bir kitabımız üç cilddən ibarət olan və ötən il çapdan çıxan “Aşıq Ədəbiyyatı Antologiyası”dır. 
 
- Bu gün regionlardakı fəaliyyətinizdə irəliləyişlər varmı? 
 
- Çox böyük irəliləyişlər var. Bizim ciddi şəkildə iş gördüyümüz regionlar var. Gəncə-Basar, Şirvan, Borçalı aşıqlarıyla işlər görürük. Gəncə-Basarda Kəlbəcər aşıqları, Ağcabədidə Taxta körpüdə yerləşən Laçın aşıqlarına ciddi diqqət edirik. Onu da qeyd edim ki, mən Aşıqlar Birliyinə sədr gələndən sonra bir ildə yeddi aşığa prezidentin sərəncamıyla “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adı almışam. Onlar bu bölgələrin hamısını təmsil edir. İndiki halda Laçından, Kəlbəcərdən olan aşıqlarımız Sumqayıtda birləşiblər və onları Sumqayıt Aşıqlar Birliyində bir yerdə cəmləşdirmişik. Gəncədə, Qazaxda, Tovuzda filiallarımız var. Ən fəal işləyən aşıqlarımız isə Kəlbəcər və Laçın filiallarımızdakı aşıqlarımızdır. Onlar torpaqlarını itirsələr də, sənətə çox yönəliblər. Bəlkə də torpaqların işğalından əvvəl Laçında çox az aşıq var idi, amma indi yetmişə yaxın aşıq var. Onların bir neçə ayrıca tədbirlərini keçirmişəm. Əvvəllər bizdə heç aşıq olmayan bölgələrimiz var idi. Bizim apardığımız təbliğatın nəticəsində cənub bölgəsindən də açıqlarımız yetişməyə başladı. Məsələn, Astaradan aşıqlarımız var. Keçən dəfə Aşıq Elxan Astaralının altmış illik yubileyində iştirak elədim. Hazırda Astarada 10-dan çox, Lerikdə 5-gənc aşıq var. Tarixən Cəlilabadda və Biləsuvarda da çox böyük aşıqlar olub. İndi mən şair Bilal Alarlıdan xahiş etmişəm ki, orda bu işlərlə bağlı araşdırma aparıb işləri gücləndirsin. İndi müəyyən ansabllarda saz ifa edən cəlilabadlı gənclər ortaya çıxıb. Bizim Salyanda da gənc aşıqlarımız var. Mərhum Həsənağa Sadıqov bu işdə mənə çox kömək edirdi. Salyanda Gənc Aşıqlar Qrupu yaratmışıq və istəyirik ki, onlar böyüsün və aşıq sənətinə gəlsinlər. İmişli, Sabirabad zonasından da aşıqlarımız var və hətta onları televizyaya da çıxarmışam. Bununla yanaşı, aşıq sənətinin güclü olduğu Gədəbəy, Şamaxı, Tovuz kimi rayonlarımızda da işlər gedir. 
- Bəs beynəlxalq əlaqələriniz hansı səviyyədədir?
 
- Açığını deyim ki, əvvəllər bu istiqamətdə çətinliklərimiz var idi, amma aşıq sənəti 2009-cu ildə UNESKO-nun siyahısına salındıqdan sonra artıq Mədəniyyət Nazirliyi və dövlət xəttiylə bir çox tədbirlərimiz həyata keçirilir və bizim aşıqlarımız Fransada, İngiltərədə, Pribaltika ölkələrində kosnertlərdə iştirak edirlər. Məsələn, ötən il Samir Əliyeva və Əli Tapdıqoğlu Daşkənddə keçirilən Beynəlxalq Aşıq Festivalında ikinci yerə layiq görüldülər. Bu çox böyük hadisə idi. Bundan əvvəl də bir çox festivallarda bizim aşıqlar dəfələrlə yer tutublar. Ən fəal ilimiz 2018-ci il oldu. Ötən il çox işlər görüldü və bu il də işlərimiz davam edir. Bizim bir neçə qadın aşıqlarımız Amerikada kosnertlər veriblər. 
 
- Məhərrəm müəllim, Muğam Musabiqəsindən sonra Aşıq Müsabiqəsinin keçiriləcəyini demişdiniz. Müsabiqənin keçirilməsi bu il müknüdürmü?
 
- Aşıq Müsabiqəsi olacaq, arrtıq işlər başlayıb. Məhərrəmlikdən sonra ilkin seçimlərimiz başlayacaq. Qazaxda, Şamaxıda, Gəncədə və Bakıda seçimlərimiz olacaq. Müsabiqədə on səkkiz yaşından, otuz iki yaşına qədər gənclərimiz iştirak edəcək. Bununla bağlı televiziya kanalında elan veriləcək. Düşünürəm ki, bu il müsabiqənin keçirilməsi mümkün olacaq. 
 
- Aşıq Ələsgərin Bakıda heykəlinin qoyulması məsələsi gündəmə gəlmişdi. Bu nə vaxt mümkün olacaq? 
- Qarşıdan ustadın iki yüz illik yubileyi gəlir və bununla bağlı Nazirlər Kabinetinə, Mədəniyyət Nazirliyinə müraciətlər etmişik. Aşıq Ələsgərin yubileyi onun heykəlinin qoyulmasıyla səciyyələnəcək. Çünki iki yüz illik yubileyi olan heç bir aşığın tədbiri olmayıb və bu da ilk dəfə olacaq. 2021-ci ildə yubiley olacaq. 
 
- Ötən dəfə müsahibənizdən sonra İrandan olan aşıqlar sizin əleyhinizə açıqlamalar vermişdi...
 
- Onlar sənətə ləkə olan adamlardı, heç birinin də adını çəkmək istəmirəm. Onların heç birini nə tədbirlərimə, nə də efirə çıxarmıram. Onlar ara qarışdırmaqla məşğul olan adamlardır. İrandan kifayət qədər çox istedadlı aşıqlar var mən onları çağırıb tədbirlərə dəvət edirəm. O birilərini heç bu qapıdan içəri buraxmaram. 
 
- Yerinizə göz dikən adamlar varmı?
 
- Aşıqlar Birliyinin sədri vəsifəsi qurultayla təyin olunur. Mən Zəlimxan müəllimdən sonra gəlmişəm. Onda mən birinci müavin idim, Zəlimxan müəllimdən sonra onu əvəz etdim və qurultayda seçildim. Yeddinci qurultayda kimi istəyəcəklər, onu da seçəcəklər. Bu yer heç kimin boynuna biçilməyib. Allah rəhmət eləsin Zəlimxan müəllim sağ olsaydı, qurultayda yenə onun seçilməsini istəyəcəkdim. Amma o, dünyasını dəyişdi və bu gün öz fəaliyyətimdə Hüseyn Arifin və Zilmxan Yaqubun bütün dəsti-xəttini qoruyuram. Elə bil o kresloda təkcə mən yox, həm Hüseyn Arif, həm də Zəlimxan Yaqub oturub. Məndən sonra isə necə olacaq onu deyə bilmərəm. 
 
- Məhərrəm müəllim, efirlərimizdə tez-tez aşıqlarla saz ifaçıları arasında mübahisə yaranır. Sizcə saz ifaçısıyla aşıq olmaq fərqli sənət deyilmi?
 
- Əlbəttə saz ifaçısı başqa, aşıq başqadır. Bu gün Azərbaycanda xeyli sayda saz ifaçısı var. Mən bildiyim qədəriylə onların sayı beş yüzdən çoxdur. Amma aşıqların ümumi sayı iki yüzdən çox deyil. Saz ifaçısı aşıq deyil, aşığın öz şərtləri var. Aşıq həm saz çalmalıdı, dastan deməlidir, aktyorluq etməlidir və s. Bu mürəkkəb və ağır yükdür. Saz ifaçılarını aşıq saymaq düzgün deyil, amma onların da içində çox istedadlı adamlar var. Aşıq Ədalət aşıq idi və onun repertuarında dörd mindən çox hava var idi. İndi Aşıq Ədalət Kəlbəcərlinin də repertuarı zəngindir. Elə adam var ki, saz ifa etməkdən başqa heç nə bilmir və bir az da dərinə getsən, görərsən ki, ifa etdiyi havaların sayı 10-dan çox deyil, amma özünə aşıq deyir. 
- Bir şeyi də etiraf edək ki, elə aşıqlarımız var ki, onlar da dastan danışa bilmirlər...
 
- Haqlısınız. Dastan aşıqları demək olur ki, olduqca çox azalıb. Amma mən bu gün gənc aşıqlarımıza tövsiyə edirəm ki, onlar dastanlarımızı bilsinlər. Mən bunu verilişimdə də hər dəfə qeyd edirəm. Samirə Əliyeva, Əli Tapdıqoğlu və s. aşıqlarımız parçalar təqdim ediblər. İndi istəyirəm ki, gənc aşıqlarımız bunu öyrənsinlər və biz dastan gecələri keçirək. Xalqı bu mədəniyyətdən qoparmaq olmaz. Xalqı bundan qoparsaq, boşluğa düşər. İnsanın ailə həyatı da, mənəvi həyatı da puç olar. İnsan “Koroğlu” dastanını bilmirsə, onu öz həyatında nə tədbiq edə biləcək, nə də torpağını qoruya biləcək. Bu mənada “Koroğlu” dastanını insanlarımız bilməlidir. 
 
- Saz həm də bir ruzi-bərəkət rəmzidi deyilər...
 
- Ümumiyyətlə, saz tarixən ilahi aləmə bağlı olan bir alətdir. Onu heç vaxt yerə qoymaq olmaz. Özünüz də otağımda görürsünüz ki, sazı stolun üstündə saxlayıram. O biri otaqda sazları divardan asmışıq. Onu da deyim ki, ayrılan vəsait hesabına yeni sazlar almışıq. On beşə yaxın saz almışıq. Bizim gənc aşıqlarımız burda sazı götürüb məşq edirlər və evə də gedəndə yerinə asıb gedirlər. Ölkə başçımız var olsun ki, bizə o vəsaiti ayırdı və biz bu işləri ərsəyə gətirdik. İndi istəyirik ki, filiallarımıza kompüterlər alaq. Müəyyən texnoloji avadanlıqlar verək ki, onlar inkişaf etsinlər. Onlar həmçinin yeni sazlar da verəcəyik. 
“Bu illər ərzində heç vaxt binamız olmayıb...”
 
-Aşıqlar Birliyinin bir problemi var və o da bizim yerimizin olmamasıdır. Bizim binamız yoxdur. Hazırda gəldiyiniz yeri biz icarəyə götürmüşük. Aşıqlar Birliyi 1984-cü ildə yaradılıb və bu il 35 illiyimiz olacaq. Bu illər ərzində heç vaxt binamız olmayıb və bu il Prezident Aparatına və Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət etmişəm ki, bizə bir bina tiksinlər. Ümid edirəm ki, bu da gerçəkləşər. Çünki bizim dövlətimiz aşıq sənətinə qarşı çox həssasdı. Düşünürəm ki, Muğam Mərkəzi kimi bir Ozan Aşıq Mərkəzi də açılacaq və biz də orda fəaliyyətimizi davam etdirəcəyik.
 
Vasif Əlihüseyn